Dinozorları Meteor, Bizi Küresel Isınma! Tarih Boyunca Gerçekleşen Bu Felaketler Yaşayanların %90’ını Yok Etti

Yapılan hesaplamalara nazaran bu kitlesel yok oluşun günümüzden 450-440 milyon yıl öncesine dayandığı düşünülüyor. Ordovisyen periyotta ömrün büyük kısmı denizlerde olduğundan trilobit, graptolit, kafadanbacaklılar üzere canlılar azalmış. Yapılan araştırmalara nazaran iki büyük tepe halinde gerçekleşen Ordovisyen-Silüryen yok oluşu sonucunda, hayvan ailelerinin %27’si, cinslerin %57’si ve bütün türlerinse yaklaşık %70’inin büsbütün tükendiği sonucuna varılmış. Bu yok oluşun nedeni tam olarak bilinmiyor. Buna karşın büyük buzullaşma olayının Dünya’nın suyunun buz hâline gelmesine ve deniz seviyelerinin büyük oranda düşmesine neden olduğu ileri sürülüyor. Atmosferik karbondioksit seviyesinin düşmesinin de yok oluş nedenleri arasında olduğu düşünülüyor. Karbondioksit seviyesinin düşme nedeni olarak da volkanik aktiviteler ve gama ışını patlamasıyla ozon tabakasının zarar görmesi olduğu ileri sürülüyor.

Bu uzun periyodik yok oluş, tam 20 milyon yıl kadar sürmüş. Geç Devonyen Yok Oluşu’nun 375-355 milyon yıl kadar evvel gerçekleştiği düşünülüyor. Aralıklı atımlar hâlinde gerçekleşen bu büyük yok oluş periyodunda; deniz canlıları kadar karadaki bitkiler, böcekler, eklembacaklılar, birinci amfibi üzere canlılar da büyük kayıplara uğramış. O devirde yaşayan canlı çeşitlerinin yaklaşık olarak %75 kadarının yok olduğu varsayım ediliyor. Geç Devonyen Yok Oluşu, tek başına keskin bir olay formunda meydana gelmemiş. Tam mühleti belirlenemeyen, peş peşe yok oluşlar formunda devam etmiş. Bu felaketin nedeni, asteroid çarpmasına ya da büyük volkanik aktifliğe dayandırılıyor. Öbür bir görüşe nazaran ise volkanların çıkardığı kül ve tozlar, güneş ışınlarını engellemiş ve bilhassa sıcak ortama alışkın olan canlıların yaşadığı denizlerdeki sıcaklığı düşürmüş olabilir.

Yeryüzündeki canlıların neredeyse %90’ının yok oluşuna neden olan Permiyen-Trias Yok Oluşu hakkında pek çok farklı fikir öne sürülüyor. Ani afet, Sibirya teraslarındaki bazaltlar, asteroit çarpması, ağır volkanik aktiviteler, deniz tabanında meydana gelen metan salınımı ve bütün bu süreçleri takip eden sera gazı tesiri üzere birçok ihtimalin bu büyük yok oluşa neden olduğu düşünülüyor. En büyük canlı kaybının yaşandığı Permiyen-Trias Yok Oluşu’na yönelik tartışmalarda hâlâ yeterli kanıtlar öne sürülebilmiş değil.

Günümüzden yaklaşık 201,3 milyon yıl önce Dünya’da bulunan cinslerin %70 ila 75’i yok oldu. Trias-Jura Yok Oluşu sonrasında dinozorlar neredeyse dünyanın hâkimi oldu. Bu felaketin Devoniyen Yok Oluşu’nun aksine, 10.000 yıldan kısa sürdüğü düşünülüyor. Trias-Jura Yok Oluşu’nun nedenleri ortasında iklimin etaplı halde değişmesi ve okyanusların asidifikasyonunun, yani asit düzeyinin artması gösteriliyor. Lakin bu ihtimal de yok oluşun suratını açıklayamıyor. Yok oluşun nedeni olarak asteroit çarpması düşünülse de o periyoda ilişkin bir krater tanımlanabilmiş değil. Ağır volkanik aktivitelerin ve bazalt patlaması selinin ise yok oluşun nedenleri ortasında olduğu düşünülüyor.

Kretase-Tersiyer Yok Oluşu, günümüzden yaklaşık olarak 66-65 milyon yıl evvel meydana gelmiş. Bu felaket, uçamayan dinozorların kuşağının tükenmesine neden olduğundan ilgi çekiyor. Uçamayan dinozorlar dışında, öbür hayvan ve bitki tiplerinin dörtte üçünün de yok olmasına sebep olmuş. Çok kısa müddette gerçekleşen bu yok oluş, pek çok tartışmanın konusu. Kretase-Tersiyer Yok Oluşu’nun nedenleri ortasında volkanik aktiviteler, apansız yayılan salgın bir hastalık ve asteroit çarpması olabileceği öne sürülüyor. Kimi bilim insanları volkanizma teorisini savunsa da Meksika’nın Yucatan Yarımadası’na düşmüş olan 20 km çapa sahip bir asteroidin felaketin asıl neden olabileceği ihtimali daha mümkün görünüyor.

İnsan Çağı olarak da isimlendirilen Antroposen, insanın Dünya’ya tesirinin üst seviyeye çıktığı Sanayi Devrimi’den günümüze kadar devam eden periyoda verilen isim. Fosil bilimcilere nazaran yok oluşların en süratlisi günümüzde yaşanıyor. İklim değişikliği, global ısınma üzere nedenler yüzünden birçok tıbbın kuşağı tükendi ve tükenmek üzere. Kimi bilim insanları, toplumun neden olduğu değişimlerin önümüzdeki milyonlarca yıla damgasını vuracağını öne sürüyor.

Günlük alışkanlıklarımızı değiştirerek global ısınma ve iklim değişikliğine karşı kişisel olarak çaba edebiliriz. Bunun için güç tasarrufu sağlayan eserleri kullanabilir, ulaşımda toplu taşımayı ya da bisikleti tercih edebilir, kullanılmayan elektronik aygıtları fişten çekebilir, ısı yalıtımı yapabilir, güç muhtaçlığı için güneş panellerinden yararlanabiliriz.